By Papa Francesco’nun 21 Nisan’da hayatını kaybetmesinin akabinde Katolik Kilisesi’nin 267. papasının seçileceği süreç bugün başlıyor.
Tüm dünyadan gelen kardinaller 7 Mayıs Çarşamba dualar eşliğinde 16.30’da Sistine Şapeli’ne kapanacak ve 1,4 milyar katoliğe manevî liderlik edecek yeni papayı seçmek için birinci oyları kullanacak.
Latince “anahtarla kilitli” manasına gelen “konklav” (cum clave) müddetince seçici kardinallerin dış dünyayla alakası kesilecek.
Vatikan’daki Santa Marta Konuk Konutu’nda konaklayacak olan kardinallerin cep telefonu ve akıllı saat üzere aygıtlar kullanması, televizyon, radyo, gazete takip etmesi yasak.
Vatikan basın ofisi, seçim mühletince Vatikan Kent Devleti topraklarında bulunan taşınabilir telekomünikasyon sinyal iletim sistemlerinin devre dışı bırakılacağını duyurdu.
Ancak papa seçimi için kalabalıkların toplanması beklenen San Pietro Meydanı’nın bu uygulamanın dışında tutulacağı açıklandı.
Şapelde ve misafirhanede, muhtemel sızıntıları önlemek için kapalı mikrofon üzere aygıt taraması da yapıldı.
Kardinallerin kalacağı konuk konutunda vazifeli işçi de geçen 5 Nisan’da yapılan bir merasimle zımnilik yemini etti. İşçinin seçim mühletince aileleriyle dahi bağlantıya geçmesine müsaade verilmeyecek, kardinallerle bağlantıları de gerekli haller dışında büyük ölçüde kısıtlanacak.
Hem seçim sürecinin saklı kalması hem de seçime katılan kardinallerin dışarıdan etkilenmesini önlemeyi amaçlayan saklılık yasağını delenler, kiliseden aforoz edilme cezasıyla karşı karşıya kalacak.
Nasıl oy veriyorlar
Papa seçimine konklav denilmesinin nedeni kardinallerin hakikaten anahtarla seçimin yapıldığı yere kilitlenmesi.
Sistine Şapeli’nde bütün kardinaller yerlerini aldıktan ve yemin ettikten sonra merasim yöneticisi “herkes dışarı” (extra omnes) anonsu yapıyor ve şapelin kapıları kilitleniyor.
Bu etaptan sonra, üzerinde Latince “Yüce Papa olarak seçiyorum” (Eligo in Summum Ponteficem) yazılı oy pusulaları kardinallere dağıtılıyor ve her biri buraya bir isim yazıyor. Kardinaller oy pusulalarını katlayarak sunaktaki sandığa götürüyor ve Latince bir yeminle oy sandığına atıyor.
Ardından seçim denetçisi olarak misyonlu üç kardinal oyları karıştırdıktan sonra açmaya başlıyor. Birinci iki sayım vazifelisi kardinal pusuladaki isme baktıktan sonra üçüncüsü ismi yüksek sesle okuyor. Oylar kayda geçirildikten sonra pusulalar delinerek kırmızı bir iple birbirine bağlanıyor.
Bu oy pusulaları, öbür evraklarla birlikte özel olarak kurulan sobada yakılıyor.
İlk gün sadece bir oylama yapılması, akabinde her gün sabah ve akşam ikişer olmak üzere 4 oylamaya geçilmesi planlanıyor. 13 oylama sonucunda hala bir papa seçilememişse bir gün orta verilmesi, akabinde da yedişer oylamalı 3 tıp yapılması öngörülüyor. Bu süreç de sonuçsuz kalırsa son tıpta en fazla oyu alan iki isim ortasında oylama yapılıyor, lakin üçte iki oy çokluğu kuralı sabit kalıyor.
Son yüzyılda yapılan konklavların müddeti epeyce kısa. En uzunu 5 gün ve 14 oylamayla biten 1922 seçimi, en kısası ise 3 oylamada biren 1939 seçimi. 2013’teki seçimde Papa Francesco 5. oylamada galip gelmişti.
Sayım sonucu 3’te 2 oy çokluğuna ulaşılamazsa kağıtlar, siyah duman çıkaracak yardımcı unsurlarla birlikte yakılıyor. Papa seçimi için gerekli oy çokluğuna ulaşılması ve seçimi kazanan ismin bu vazifesi kabul etmesi halinde ise soba sistemine beyaz duman çıkaracak unsurlar (potasyum klorat, laktoz ve reçine) ekleniyor.
Konklav için Sistine Şapeli’nin çatısına yerleştirilen bacadan beyaz duman çıkmasıyla, San Pietro Meydanı’nda ve ekranları başında seçimi takip edenlere, Katolik Kilisesi’nin yeni bir papaya sahip olduğu bildirisi verilmiş oluyor.
Bu andan, yeni papanın kimliğinin öğrenilmesine kadar ise bir saate yakın bir mühlet daha beklemek gerekiyor. Bu müddette dualar, kardinallerin yeni papaya bağlılık yemini ve yeni papanın giydirilmesi ritüelleri yapılıyor.
Ve sonunda San Pietro Bazilikası’nın balkonundan (kutsama locası) “Habemus papam” (papamız var) anonsuyla yeni papanın kim olduğu ve bu vazife için seçtiği isim açıklanıyor.
En bilinmez konklav
Bugün başlayacak konklav, seçici kardinal sayısının rekor düzeyde yüksek olması, dünyanın farklı yerlerinden gelmeleri ve birbirlerini tanımamaları üzere sebeplerle Vatikan uzmanları tarafından “en öngörülemez papa seçimi” diye niteleniyor.
Katolik Kilisesi’nin “prensleri” de denilen kardinal sayısı hala 252, fakat bunların 117’si 80 yaş üstünde oldukları için seçime katılamıyor. Konklava katılma hakkına sahip kardinal sayısı 135 ile rekor düzeyde yüksek, ama bunlardan ikisi sıhhat problemleri nedeniyle bu konklava katılamıyor. Seçimden bir papa çıkması için üçte ikilik oy çokluğu, yani 133 oydan en az 89’unu almak gerekiyor.
Seçici kardinallerin yaş ortalaması 72, en genci ise 45 yaş ile Ukrayna’dan.
135 seçici kardinalden 108’i Papa Francesco devrinde atanmış isimler. Amerika kıtasından birinci papa olan Francesco, kiliseyi Avrupa odaklı olmaktan çıkarma teşebbüsleri kapsamında dünyanın daha evvel kardinale sahip olmayan bölgelerine de kardinaller atamıştı. Bu nedenle seçime, Haiti, Güney Sudan, Myanmar, Ruanda üzere 15 ülkeden birinci kere kardinaller katılacak.
2013’teki bir evvelki papa seçiminde Avrupalı kardinaller yüzde 52 oranındayken bugün bu oran yüzde 39’a düşmüş durumda. Asya ve Afrika’dan gelen kardinal sayısı ise 2013’e nazaran güçlü bir artış gösterdi.
Bugün Asya konklavda yüzde 17, Afrika yüzde 13’lük temsile sahip. Bu üç kıtayı sırasıyla Güney Amerika ve Kuzey Amerika takip ediyor.
Ülkeler bazında ise seçici kardinal sayısı en yüksek olanı İtalya olmayı sürdürüyor. 17 seçici kardinale sahip İtalya’yı 10 ile ABD ve 7 ile Brezilya takip ediyor.
Tarih boyunca en fazla papa çıkaran ülke de, 266 papanın 200’den fazlasının memleketi olan İtalya.
1978’e kadar 455 yıl boyunca papalar daima İtalya’dan çıktı.
Ancak 1978’de seçilen son İtalyan papa Albino Luciani 33 gün içinde hayatını kaybetti ve İtalyan papa devri birebir yıl Polonyalı Karol Wojtyla’nın seçilmesiyle sona erdi.
