By Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, Manisa’da don afetinde ziyan gören dünyaca ünlü çekirdeksiz Sultaniye üzüm bağlarında incelemelerde bulundu.
TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, 10-11 Nisan tarihlerinde meydana gelen zirai don afetinin ziyanını yerinde görmek için Manisa’ya geldi. Manisa Ziraat Odaları Koordinasyon Kurulu Lideri ve Şehzadeler Ziraat Odası Başkanı Hüseyin Altındağ ile ilçe ziraat odaları liderlerinin da eşlik ettiği Bayraktar, Şehzadeler ilçesine bağlı Yeşilköy Mahallesi’nde yüzde 100 ziyan gören üzüm bağlarında incelemelerde bulundu.
“Tarihimizde gördüğümüz en büyük afet”
Manisa’nın Şehzadeler ilçesine bağlı Yeşilköy Mahallesi’nde üzüm bağlarındaki incelemenin akabinde açıklama yapan Bayraktar, “İklim değişikliği ülkemizde en başta tarım kesimi olmak üzere bütün bölümleri etkiliyor üzere görünüyor. Bir taraftan son yıllarda görülmeyen bir afet yaşıyoruz. Afet sayısında çok önemli bir artış var. Bunu nereden anlıyoruz? 2014 yılında afet sayısı 500’dü. 2024’e geldiğimizde sayı 1250’ye çıktı. 2025 yılında da afetlerle başladık. Artık bir taraftan afet sayısı artıyor lakin başka taraftan bizi en çok etkileyen tarafı afetin şiddeti artıyor. Yani afetleri artık uç noktalarda yaşamaya başladık. İşte bu bölgelerde de görüyoruz. 3 gün, 4 gün devam eden bir afet, bir don olayı. Son 30 yıldır görmediğimiz sıcaklık bedellerini bu sene gördük. 20 derecelere kadar kimi bölgelerde sıcaklık bedelleri düştü. Bir de natürel bizim yaptığımız tespitlere nazaran tarihimizde gördüğümüz en büyük afet bu. Bu türlü bir don olayını biz görmedik. Bu bölgelere de bütün bölgelerde çok önemli ziyan var. İşte bugün de İzmir’i biraz önce gezdik. Artık bu bölgeye geldik. Artık bu gezdiğimiz bahçede bağların yüzde 100’ünde ziyan var. Büsbütün kurumuş lakin işin bir vahim tarafı daha var. Artık kısımlarda da kuruma var. Yani bu şu demektir. Bu bahçelere düzgün bakılmazsa önümüzdeki birkaç yılda bu bağlardan eser alamayız. Yani bu bağlar eser bağlamaz. Hasebiyle afetin bu boyutunu bu büyüklüğünü kıymetlendirerek yardım yapmak olağanüstü değerli.” dedi.
“Mevsimler kaymaya başladı”
Mevsimsel kaymaların önümüzdeki periyotlarda de üreticileri zorlayacağını kaydeden Bayraktar, “Şimdi birinci baharda neyi yaşadık. Kışı yaşadık. Ocak ayında yağış almadık. Çok kurak bir aydı. Şubat ayı geldi. Şubat ayında yağış almadık. Ancak kimi bölgelerde don olayları yaşadık. Mesela şubat ayında Akdeniz Bölgesinde Narenciye bitti. Çok büyük ziyan gördü. Mart ayı geldi. Mart ayında da yağış almadık. Ama don olayları gördük. Artık bu gezdiğimiz üzüm bahçesi mart ayında bir don hadisesi yaşadı. Bir ziyan gördü. Artık üreticilerden aldığımız bilgi bu. Lakin kâfi yağış oldu mu? Kâfi yağış olmadı. Kimi bölgelerde sıcaklık kıymetleri mart ayında 35 dereceyi buldu. Nisan ayına geldik, Nisan yağışlarını bekledik. Nisan ayının başlarında gelen yağışlar doğrusu bizi sevindirdi. Yağmur yağışları bizi sevindirdi. Niçin? Zira yeraltı sularının beslenmesi lazım. Barajların beslenmesi lazım. Zira yazın bize bunlar lazım. Türkiye’nin büyük bir kısmında hububat ekimi var, hububat üretimi var. Münasebetiyle arpa ve buğday için de bu yağışlara muhtaçlık vardı. Biz bu açıdan yağışları, yağmur yağışlarını sevindirici bulduk. Lakin hiç beklemediğimiz bir olay oldu. Kar yağdı ve gerisinden don geldi. İşte bunu beklemiyorduk. Kış aylarında yaşadığımız iklimi biz ilkbaharda yaşadık. Olağan çabucak ziraat odalarımız Türkiye’nin her tarafında çalışmalara başladılar. İlçe tarım müdürlerimiz ile bir arada köyleri gezdiler ve bizim yaptığımız tespitlerde 65 vilayette don ziyanı tespit ettik. Bu çok büyük bir sayı. Hatta kimi yerlerde şu an don riski devam ediyor. Bu sayı bir ölçü daha artabilir.” halinde konuştu.
“Üreticilerin beklentileri var”
Üreticilerin beklentilerinden de bahseden Bayraktar, “Üreticilerimizin bu süreçte beklentileri var ve bu taleplerini lisana getiriyorlar. Biz de bu talepleri hükümetimize intikal ettiriyoruz ve bu taleplerin yerine gelmesi noktasında da kesinlikle ki takipçisi de olacağız. Nedir bu talepler? Artık bir sefer üreticilerimiz TARSİM’le ilgili bir ekip taleplerde bulunuyorlar. TARSİM’in ziyan tespitlerini yaparken çok hassas, çok adil davranmasını istiyorlar. Üreticiyi muhafazasını istiyorlar. Bu olağanüstü kıymetli. İkincisi bilhassa donla alakalı primlerin yüksek olduğunu tabir ediyorlar ve ‘bu primlere gücümüz yetmiyor’ diyorlar ve burada bir takviye istiyorlar. Yani prim yüksekliğini söz ediyorlar ve burada bir takviye istiyorlar. Bunu buradan hem kamuoyu marifetiyle paylaşalım. Bu bu olağanüstü değerli. İkincisi, üreticilerimizin devlet Bankalarına, özel bankalara ve tarım kredi kooperatiflerine borçları var. Münasebetiyle bu borçların yapılandırılmasını bekliyorlar. Fakat bunu yaparken de biraz önce tabir ettiğim üzere afetin boyutunu çok uygun kıymetlendirmemiz lazım. Kimi bahçelerde ziyanlar yüzde 100 ve önümüzdeki yıl tahminen kimi bahçelerden eser almamız da mümkün olmayacak. Çok düzgün bakım yaparsak tahminen birtakım bahçeleri kurtarma imkanımız var. Ancak aşikâr ki birtakım bahçeler meyve bağlamayacak. Bu net görünüyor. Hasebiyle yapılandırmayı yaparken bunu dikkate almak, bunu kıymetlendirmek lazım. Bir de banka borcu olan üreticilerimizin taze krediye, taze paraya gereksinimi var. Yani bankaya gittiği vakit ‘senin borcun var, biz sana para veremeyiz’ dendiği vakit üreticimizin işi biter. Üreticimize taze para lazım, yeni kredi imkanlarını açmak lazım. Faizsiz yahut düşük faizli yeni kredi imkanlarına kavuşması lazım. Bunlar kâfi mi? Bunlar da yetmez. Üreticimize girdi dayanağı sağlanması lazım. İşte bu manada biraz ara alınmış görünüyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bir çalışması başladı. Maliyetler dikkate alınmak suretiyle üreticilerimize yardım yapılacak. Biliyorsunuz tarım müdürlüklerinde tüm eserlerle alakalı maliyet hesapları zati yapılıyor. Kalkıp da üreticiden fatura istenmesi, masraflarını belgelemesi bu mümkün değil. Yani bütün tarım müdürlüklerinde her eserle alakalı maliyet çizelgesi var. Bu maliyet çizelgesine nazaran orada personellik var, girdi var, vesaire var. Bütün masraflarınız var. Bu masraflar üzerinden bir ödeme yapılacağı tabir ediliyor. Natürel biz bunu olumlu karşılıyoruz lakin başka taleplerimizin de kesinlikle surette yerine gelmesi lazım. Biz bunların takipçisi olacağız” dedi.
“Üretimde devamlılık olmalı”
Bayraktar, üretimde devamlılığın sağlanmasının kıymetli olduğunu tabir ederek, “Bir taraftan üretimin sürdürülebilirliği, besin güvenliği açısından çiftçiyi ayakta tutmamız olağanüstü değerli. Artık gittiğim yerlerde köy ziyaretleri yapıyorum. Yani şayet biz bu süreçte çiftçilerimize kâfi dayanağı veremezsek net söylüyorum, tarımdan göç devam eder. Kalan gençlerimizin de bir kısmı göç eder. Pekala o vakit biz tarımı nasıl yapacağız? Yani nasıl bu ülkeyi besleyeceğiz? Artık bir taraftan üretici ayağı var, üreticiyi tarlada tutmaya çalışıyoruz. Lakin bunun da bir ayağı tüketici ayağı. Pekala tüketici neyi yiyecek? yahut Kaç parayı yiyecek? Yani besine ulaşmak bir sorun olabilir. Bilhassa ziyan gören meyve üretimi ile alakalı söylüyorum. Ulaşsanız da değerli olacak. Yani bir taraftan da tüketici ayağı var. Bunu düşünmek lazım. Artık bizim şu an önceliğimiz üreticimiz, ziyan gören üreticimiz bir ömür çabası verecek. Bu yalnızca üretimle alakalı değil, ömür uğraşı diyoruz. Yani çoluk çocuğunun rızkını buradan temin ediyor. Çoluk çocuğunun gereksinimini benim çiftçim nasıl karşılayacak? Devlet bunun hesabını çok âlâ yapmalı ve ömür gayretinde bu süreçte çiftçimize yardımcı olmak zorundayız. Sürdürülebilir üretim noktasında olursak tüketicimiz de istediği esere ulaşır ve bu eserleri de daha ucuza yemiş olur. Onun için çiftçimize sahip çıkalım. Bakın çoluk çocuk bu kadar emek veriliyor ve bu kadar emek bir gecede yok. İşte tarım bu türlü bir şey. Dışarıdan bakıldığında ‘ya bu çiftçilik kolay bir iş oturdukları yerden para kazanıyorlar.’ diyorlar. Al sana oturduğumuz yerde bu türlü para kazanıyoruz. Bir gecede bütün eserlerimiz yok oluyor. Pekala o vakit bu kadar külfetsiz para kazanıyorsak niçin bu millet çiftçilikten kaçıyor? O vakit kentlerdekiler gelsinler. Para kazanma yolu burada. Emekliler gelsinler kentlerden, gelsinler para kazansınlar. Niçin kimse gelmiyor? Niçin tutamıyoruz çiftçiyi? Artık bakın tespiti hakikat koymak lazım. Bu manada çiftçimize sahip çıkmamız lazım. Çiftçilerimizin gerisinde olmamız lazım. Ben alışılmış Allah bu türlü bir afet bir daha göstermesin” diye konuştu.
Meydana gelen don olayı zararıyla ilgili hala çalışmaların devam ettiğini vurgulayan Bayraktar açıklamasını şöyle tamamladı:
“Oda liderlerimize da çok teşekkür ediyorum. Açıklamalarıyla çiftçilerimize takviye veriyorlar. Ülkemizde şu an çalışmalar devam ediyor. Birtakım yerlerde kar şimdi kalkmadı. Liderlerimiz ve tarım müdürlerimiz sahadalar. O datalar şimdi bize gelmedi. Ancak o denli eserler var yüzde 30, o denli eserler var yüzde 50. Artık bu bahçede gördüğümüz üzüm bahçelerinde yüzde 100’e yakın ziyan var. Yani hasebiyle üzümcülüğümüz ziyan görmüş görünüyor. Artık biraz önce İzmir’de kiraz bahçelerini gezdim. Orada da durum güzel değil. Kemalpaşa’da kiraz bahçelerine gittik. Zira kiraz da şu açıdan değerli. Dünya ihracatında birinci olduğumuz bir eser. O denli görünüyor ki bunu kaybedeceğiz bu sene. Önemli ziyan var lakin her eserde var. Gördüğüm bütün meyvelerde ve ben bu 65 olarak açıkladığımız vilayet sayısının önümüzdeki günlerde, haftalarda artacağını görüyorum. Artacağına inanıyorum. Bu 65 vilayetin bir kez 30’unda 40’ında çok fazla şey var, zahmet var. Gördüğümüz kadarıyla büyük hasar hepsinde var. Bütün meyvelerde var. Kimi yerlerde yüzde 30, birtakım yerlerde yüzde 70, kimi yerde yüzde 100. Artık bakın gelirken artık üzüm bağlarına baktık. Sağ tarafa bakıyoruz. Daha az ziyan görmüş. Enteresan değil mi? Sol bahçeye bakıyoruz, yüzde 100 ziyan görmüş. Artık gezdiğimiz bahçede de yüzde 100 ziyan görmüş. Çok enteresan. Yani iki bahçe ortasında kaç metre var? 30 metre var, 40 metre var. Çok enteresan bir afet. Meyve üretimini ve birtakım sebzeler için söylüyorum, zerzevat üretimini etkileyecek. Olumsuz halde etkileyecek. Arzda önemli manada bir yavaşlama kelam konusu olacak. Arz talep istikrarı de talep lehinde bozulacak. Yani bunu şimdiden görmemiz lazım ve bugün de birtakım eserlerde çok enteresandır. Bir anda fiyat hareketlerini görmeye başladık. Bugünden fiyat hareketleri başladı. Bu bölgede başla Karadeniz’de fındık fiyatları başladı. Her yerde yükselmeye başladı. Doğal bu çok dilek ettiğimiz bir durum değil. Sonuçta bu insanların da ucuz besine ulaşması lazım. Herkes çoluk çocuğunu beslemeye çalışıyor. Hakikat mu arkadaşlar? Yani bir de artık ithalat kapıları açtığınızda o da farklı bir sorun. İthalat kapılarını açıyorsunuz. Bu sefer yerli üretime vuruyorsunuz. Yerli üretimi ayağa kaldıramıyorsunuz. Yani hasebiyle artık bizim yapmamız gereken şu süreçte çiftçinin tarladan kopmasını sağlamak Bu bahçelere bakım yapmasını sağlamak, gerekli takviyesi bu manada vermek, öteki dermanımız görünmüyor. Bir defa Sosyal Güvenlik Kurumu primlerinin çok fazla olduğunu üreticilerimiz söz ediyor. Toplumsal Güvenlik primleri onu da nereden anlıyoruz? Toplumsal Güvenlik Kurumu’na kayıtlı çiftçi sayısı 500 binin altına düştü. Demek ki prim ödenmiyor. Artık odalarımız haklı olarak gelen çiftçilerimize muafiyet dokümanı veriyor ve çiftçiyi primden kurtarıyor. Emekli olamıyor. Yani primden kurtardı mı? Hayır, kurtarmıyor. Yani sonuçta prim ödemeyince emeklilik hakkını kaybediyor. Artık burada bunu çalışma bakanımızla birkaç sefer görüştüm. Bunu Maliye bakanımızla da görüşeceğiz. Oradan zira hazineden bir dayanak gerekiyor. Çiftçi primleri yüksek, bunların aşağı çekilmesi gerekiyor. Şayet Bu manada ara alamazsak, aşağı çekemezsek Toplumsal Güvenlik Kurumuna kayıtlı çiftçi sayısı çok daha aşağı inecek. Bu bir. İkincisi üreticilerimiz sulama fiyatlarının pahalılığından yüksek olmasından çok şikayet ediyor. Bunu Sayın Bakanımıza da intikal ettirdik. Evet, sulama fiyatları çok yüksek. Bilhassa iklim değişikliğinin olduğu bu devirlerde çiftçimiz vakit zaman çok fazla su kullanıyor. Çok fazla para ödüyor. Çok fazla elektrik parası ödüyor.” – MANİSA
