By Sevginin, ilginin ve hatta olağan bir irtibatın arkasına saklanan görünmez bir güç: Duygusal manipülasyon. Birden fazla vakit fark edilmesi sıkıntı olan bu ruhsal baskı, bireyin öz benliğini titizlikle gaye alır, özgüvenini adeta kemirir ve karar sistemlerini ele geçirir. İster özel münasebetlerde, ister iş hayatında; manipülasyon her yerde kendini gösterebilir. Bayanların ve erkeklerin farklı rollerde sergilediği bu stratejik davranışlar, mağdurun ruhunda derin ve kalıcı izler bırakabilir. Memorial Bahçelievler Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Klinik Psikolog F. Arzu Beyribey, duygusal manipülasyonun anatomisini, tesirlerini ve korunma prosedürlerini tüm ayrıntılarıyla anlattı.
Derin ruhsal izler bırakabiliyor
Son devirlerde toplumda ismini sıkça duyuran duygusal manipülasyon, görünürde bir şiddet içermese de, mağdur üzerinde derin ruhsal izler bırakabilen aslında bir ruhsal şiddet biçimidir. Bu manipülasyon çeşidi, bireyin kanılarını, hislerini ve kararlarını dolaylı yollarla denetim etmeye yönelik bir stratejidir. Manipülasyon birden fazla vakit ‘normal’ ya da ‘ilgi’ üzere görünen davranış kalıplarıyla gizlenir; lakin tesirleri vakitle bireyin öz benliğini sarsacak seviyeye ulaşabilir. Epey sık karşılaşılan bu durum, bilhassa narsisistik, borderline ya da antisosyal özellikler taşıyan bireylerde yaygın görülmektedir.
Manipülatörün kullandığı 4 savunma mekanizması
Duygusal manipülasyon, psikolojide ekseriyetle gaslighting, taşımalı suçlama, sessiz muamele, idealleştirme-değersizleştirme döngüsü, kurban rolüne bürünme üzere davranış örüntüleriyle tanımlanmaktadır. Manipülatör kişi, ekseriyetle mağdurun en hassas noktalarını tanımlayarak, onu suçluluk, utanç yahut değersizlik hisleriyle denetim altına almaktadır. Bu süreçte manipülasyonu uygulayan kişinin kendisine ilişkin kullandığı savunma düzenekleri bulunmaktadır. Bu savunma düzenekleri ortasında en bariz olanlar şunlardır:
- Yansıtma (Projeksiyon): Kendi kabul edemediği hisleri karşı tarafa suçlayarak yansıtır.
- İnkar ( Denial): Gerçekliği kabul etmeme yoluyla sorumluluktan kaçar.
- Devalüasyon: Evvel çok yüceltip, akabinde değersizleştirerek karşı tarafı kendine bağımlı hale getirir.
- Rasyonalizasyon: Yaptığı manipülasyonu, mantıklı münasebetlerle haklı göstermeye çalışır.
İlişkilerde duygusal manipülasyon tekniklerini tanıyın
- Erkeklerin Duygusal Manipülasyonu
Toplumsal rollerin de tesiriyle, erkek manipülatörler ekseriyetle daha direkt ve denetim edici bir yapı stantlar. Bunlar ortasında öne çıkanlar şöyle sıralanabilir:
- Koruma maskesiyle denetim: “Senin güzelliğin için söylüyorum” diyerek karşı tarafın özgürlük alanını daraltmak.
- Sessiz manipülasyon: Karar alma süreçlerinde mağduru kıymetsiz hissettirmek, onun fikirlerini daima eleştirmek.
- Kıskançlık ve kontrol: Partneri izlemek, toplumsal etrafını sonlandırmak ve bu davranışları “aşk” olarak yasallaştırmak.
Bu tip davranışlar, vakitle mağdurun özgüvenini ve karar verme hünerini zayıflatır, bireyin benlik algısında çatlaklara neden olur.
- Kadınların Duygusal Manipülasyonu
Kadın manipülatörlerde ise daha çok dolaylı, pasif-agresif ve duygusal cezalandırıcı tavırlar ön plana çıkar. Bu örüntüler şunları içerebilir:
- Kurban rolüne bürünme: Tüm meselelerin mağduru olduğunu ima ederek, karşı tarafın suçluluk duymasını sağlamak.
- İdealleştirip sonra değersizleştirme: Evvel çok sevgi, bağlılık ve hayranlık gösterip, akabinde küçümseyen ve uzaklık koyan tavırlar sergilemek.
- İnce duygusal şantaj: “Sen beni sevseydin, bunu yapmazdın” üzere sözlerle karar düzeneğini etkilemek.
Kadın manipülatörler birden fazla vakit mağdura ‘duygusal borç’ hissettirerek, onların davranışlarını yönetir. Bu, mağdurun hudutlarını koruyamamasına ve içsel çatışmalar yaşamasına yol açar.
- İş Ömründe Duygusal Manipülasyon
Manipülasyon sadece özel alakalarda değil, iş hayatında da epeyce yaygındır. Bilhassa hiyerarşik yapılarda, güç sahibi bireyler, bu gücü duygusal manipülasyon aracı olarak kullanabilir.
-Yöneticilerin Manipülatif Davranışları:-
- Mükemmeliyet tuzağı: Daima daha fazlasını istemek, çalışanın yaptığı işleri kâfi görmemek ve motivasyonunu düşürmek.
- Psikolojik gaslighting: Çalışanın algılarını sorgulamasına neden olacak halde yorum yapmak (“Sen bu toplantıda hiç katkı sunmadın” üzere, halbuki kayıtlar aksini gösteriyordur).
- İzolasyon: Çalışanı toplumsal etrafından izole etmek, toplantılardan dışlamak, görünmez hale getirmek.
Bu çeşit manipülasyonlar bireyde tükenmişlik sendromu, özgüven kaybı ve hatta depresif belirtiler ortaya çıkarabilir.
-Çalışanların Manipülasyonu:-
Sadece yöneticiler değil, çalışanlar da üstlerini ya da grup arkadaşlarını manipüle edebilir. Örneğin:
- Mağduriyet stratejisi: İş yükünden kaçmak için daima sıhhat sıkıntıları, ailevi sorunlar lisana getirilir.
- Bağlılık kisvesi altında denetim: Fazla yakın bağlar kurup, öteki çalışanları dışlamaya çalışmak.
- İş yerinde dedikodu: İmaj zedeleme, algı yönlendirme gayesiyle bilgi kirliliği yaratmak.
Bu cins manipülasyonlar takım içi inancı zedeler ve kurum kültürünü olumsuz tesirler.
Bu belirtilere dikkat!
Klinik müşahedelere nazaran, manipülasyona maruz kalan bireylerde en sık gözlenen belirtiler şunlardır:
- Sürekli suçluluk yahut utanç duygusu
- Karar alma süreçlerinde zorlanma
- Özsaygı kaybı
- Sosyal izolasyon ve yalnızlık hissi
- Psikosomatik belirtiler (baş ağrısı, mide problemleri)
- Uyku bozuklukları
- Kaygı bozuklukları ve panik atak
Bu belirtiler vakitle kronikleşirse depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu ya da travma sonrası gerilim bozukluğu üzere klinik tablolara evrilebilir.
Manipülasyona maruz kalma durumu çocukluk sürecine bağlı olabilir
İnsanların manipülasyonlara maruz kalmaları birden fazla vakit bireyin erken çocukluk yaşantılarında zımnidir. Bilhassa şartlı sevgi deneyimlemiş, hudut çizme hüneri gelişmemiş yahut duygusal ihmale uğramış bireyler, manipülasyona daha açık hale gelebilmektedir. Bağımlı kişilik özellikleri ya da çok empatik yapılar da manipülatörlerin ilgisini çekmektedir.
Bağlanma kuramına nazaran, kaygılı-bağlı bireyler onay alma gereksinimiyle sonlarını ihlal ettirirken, kaçıngan-bağlı bireyler manipülasyonu fark etse bile, çatışmadan kaçınma eğiliminde oldukları için reaksiyon vermemektedir. Bu durum da manipülasyonu uygulayan bireyler tarafından fark edilmektedir.
Duygusal Manipülasyona Karşı 5 Adım!
İş hayatında, arkadaşlıklarda ve bağlarda duygusal manipülasyona karşı savunmasız olmamak için, kimi temel ruhsal hünerlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Bular şöyle sıralanabilir:
- Kendini tanıma: Kendi sonlarını, kırılganlıklarını ve güçlü yanlarını bilmek.
- Duygusal farkındalık: Ne hissettiğini, neden hissettiğini anlayabilmek.
- Net hudutlar koymak: “Hayır” deme marifeti geliştirmek.
- İlişkileri gözden geçirme: Kendini daima makus hissediyorsan, bu alakayı sorgulamak.
- Profesyonel takviye almak: Uzun vadeli manipülasyon mağdurları için psikoterapi kaçınılmazdır.
Uzman yardımı almaktan çekinmeyin
Duygusal manipülasyon, görünmeyen fakat çok güçlü bir ruhsal baskı biçimidir. Hem ferdî hem de kurumsal seviyede yarattığı yıkım küçümsenemez. Bayan ve erkek rollerindeki manipülasyon farklılıkları, münasebetlerin tabiatını ve güç dinamiklerini şekillendirir. İş ömründe ise, verimliliği düşüren, tükenmişliği artıran görünmez bir tehdittir. Bu nedenle, bireylerin duygusal farkındalıklarını artırmaları, hudut koyma marifetlerini geliştirmeleri ve gerekirse profesyonel yardım almaktan çekinmemeleri çok önemlidir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
