By Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Silivri açıklarında meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde toplumda yaşanan endişe ve dert hisleri ile zelzele psikolojisi konusunu kıymetlendirdi.
Depreme 360 derece açıyla bakmak gerekir
Depreme 360 derece açıyla bakmak gerektiğini söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Sadece yer bilimleri açısından bakma eğilimi korkuyu artırıyor. Sarsıntı sonrası psikoloji üç kademeden oluşuyor. Birinci 15 gün içerisinde yaşanan akut gerilim doğaldır ve ekseriyetle tabiatıyla düzelir. Şayet bu durum dört haftayı aşarsa, posttravmatik gerilim bozukluğu riski ortaya çıkar. Sekiz haftayı geçtiğinde ise profesyonel klinik yardım alınması gerekir.” dedi.
Deprem korkusu kişilik yapısına nazaran farklılık gösteriyor
Deprem dehşetinin kişilik yapısına nazaran farklılık gösterdiğini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, bazı şahısların dışarıdan sakin görünmesine karşın içsel panik yaşayabileceğini, bu çeşit durumlarda soğukkanlılığın bir savunma sistemi olduğunu, fakat tahlil bulunamadığı takdirde kronik gerilime dönüşebileceğini belirtti.
Deprem endişesinin artmasında belirsizlik, çaresizlik ve ümitsizlik hislerinin büyük tesiri olduğuna işaret eden Prof. Dr. Tarhan, Japonya örneğine vererek, güçlü sistemlerin, toplumun sarsıntı korkusunu azaltmada tesirli olduğunu söyledi.
Sorgulamadan inanmamak lazım!
Deprem varsayımlarıyla ilgili kamuoyunda yapılan çelişkili açıklamaları da pahalandıran Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:
“Her uzman kendi penceresinden bakarak açıklamalar yapıyor. Bu çeşit bilimsel tartışmaların ekranlarda değil, uzmanlar ortasında kapalı ortamlarda, bilimsel platformlarda yapılması gerekiyor. Resmi kurumlar, uzman görüşlerini bilimsel bilgiler ışığında değerlendirip toplumla net, itimat verici bir lisanla paylaşmalı. Aksi takdirde halkta daha fazla korku ve güvensizlik oluşuyor. Biri diyor ki ‘İstanbul’u terk edin’. Başkası ‘Geçti bitti.’ Bunu söylerken yalnızca kendi penceresinden bakıyorlar. En makûs senaryoya nazaran hareket ediyorlar. En makus senaryoya karşı kendi ruh halini topluma yansıtıyor. Onun için şu andaki zelzele uzmanlarının söylediklerinin hepsini sorgulamadan inanmamak lazım. Yani fazla optimist olanı da fazla karamsar olanı da.”
Topluma yeni gerilim faktörleri eklendi
Deprem sonrası oluşan kronik gerilimin toplum üzerinde önemli tesirler oluşturduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan “Toplumda kronik bir mutsuzluk hali var. Zati çalkantılı bir toplumuz, buna yeni gerilim faktörleri eklendi. Bu cins durumlar küme gerilimi oluşturur ve sonuçta tartışmalar, hengameler ve şiddet olayları artar,” dedi.
Toplumda esasen var olan hata oranlarının daha da artabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, bu üzere periyotlarda liderliğin kritik rol oynadığını söz etti. Prof. Dr. Tarhan, “Toplum, yöneticilere ve karar vericilere inanç duymazsa kriz daha da derinleşir. Başkanlar gerçekleri gizlerse telaş artar. İnancın kaybolduğu yerlerde kimse rahat edemez. Şu an Türkiye’de sarsıntıyla ilgili plan ve projeler hazırlandı hissi oluşmadı.” tabirlerini kullandı.
İletişim sistemleri yetersiz kaldı!
Deprem sonrası irtibat sistemlerinin yetersiz kaldığı tarafındaki tenkitleri de pahalandıran Tarhan, “İnternet ve telefon çizgileri çöktü. Sonrasında yalnızca özürler geldi. Bu tıp afetlere hazırlıkta devletin düzenleyici ve denetleyici rolü çok kıymetli. Vatandaş vergisini ödüyor; karşılığında tesirli kriz idaresi bekliyor.” diye konuştu.
Deprem için beyin idmanları önerisi
Deprem endişesiyle baş etmek için “kabul egzersizleri” yapılması gerektiğini belirten Prof. Dr. Tarhan, Japonların da kullandığı ‘Acceptance Commitment Therapy’ (Kabul ve Kararlılık Terapisi) tekniklerini önerdi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, idmanların temel adımlarını şöyle açıkladı:
“Korkuya şefkatle yaklaşmak; kaygıyı reddetmek yerine onu kabul etmek gerekiyor. Bilhassa çocuklar, ebeveynlerinin reaksiyonlarına nazaran şekilleniyor. Anne-baba serinkanlı olursa çocuk da endişeyi daha kolay yönetiyor. Nefes ve kas gevşeme idmanları; vücutla irtibat kurarak geçmişte aşılmış gerilimli durumları hatırlamak, şükran hissini artırmak kıymetli. ‘Şu anda sağlıklıyım, şu anda şuurum yerinde’ üzere olumlu kanılar zihni rahatlatır. Zihinsel sığınak oluşturmak; büyük bir mananın modülü olduğunu hissetmek bireye güç verir. İnanç sistemlerinde olduğu üzere yüksek bir varlığa güvenmek, cihanda bir tertip olduğunu görmek insanı rahatlatır. Panik anında yalnız olmadığını bilmek çok kıymetli.”
Sosyal temas travma tesirini azaltıyor!
Deprem gecesinde insanların aileleriyle birlikte olma gereksiniminin arttığını gözlemlediklerini belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bu içgüdüsel bir davranış. Toplumsal temas travmanın tesirini azaltır.” dedi.
Travmalar, mana arayışını yoğunlaştırıyor…
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, travma anlarında insanların mana arayışının ağırlaştığını belirterek, “Böyle anlarda insan hayatı, pahaları, bağlantıları ve benlik algısını tekrar gözden geçirir. Kaygıyı kabul antrenmanı yapmak, kendine şefkatle yaklaşmak ve geçmişi olumlu pahalandırmak değerlidir.” tabirinde bulundu.
Kontrol duygusu yüksek olan şahısların kaygıyı daha ağır yaşadığını lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Özellikle panik bozuklukta bu durumun sıkça görülür. Bütçesi milyar doları bulan bir şirketi yöneten bir iş insanı, kendi tansiyonunu yönetemediğini söylemişti. Zira insanın denetim edebileceği ve edemeyeceği şeyler vardır.” diye konuştu.
Çocuklarda travma idaresi nasıl olmalı?
Çocukların zelzele üzere travmatik olaylardan etkilenme biçiminin yaş kümelerine nazaran değiştiğini kaydeden Prof. Dr. Tarhan, 0-6 yaş ortasındaki çocukların en çok bağlılık bağına muhtaçlık duyduğunu söyledi. Prof. Dr. Tarhan, “Deprem anında çocuklar kesinlikle anne-baba ile birlikte olmalı. Onların yanında olmak, beyinde itimat ve sevgi hormonu oksitosin salgılanmasını artırıyor.” formunda konuştu.
6 yaş sonrası çocukların ise olayları sorgulamaya başladığını tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Bu yaş kümesindeki çocuklar ‘Neden oldu? Bana bir şey olur mu? Sana bir şey olur mu?’ üzere sorular sorar. Bu periyotta çocukları susturmak yerine, onları dinlemek çok kıymetli. Konuşmak değil, hislerini söz etmelerine müsaade vermek gerekir.” dedi.
Anne-baba tavrının çocukların travmaya karşı dayanıklılığını direkt etkilediğini vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, “Büyük insan reaksiyonu beklemeyelim ancak büyük insan üzere yaklaşalım. Çocuğun kendini pahalı ve inançta hissetmesi, bu devrin en değerli kazanımıdır.” Sözünde de bulundu.
Gençlerin sarsıntı dertleri ve ruhsal yansıları ne?
Gençlerin zelzele korkuları ve ruhsal yansıları üzerine de değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Tarhan, özellikle ergenlik devrindeki gençlerin yaşadığı kimlik sorgulamalarının, mana arayışlarının doğal olduğunu vurguladı.
Ergenlik periyodunun “Ben kimim? Nereye yönelmeliyim? Niye?” üzere soruların yoğunlukla sorulduğu fırtınalı bir devir olduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bu yaş kümesinde varoluş ve mana sorgulaması yapmaları sağlıklı bir gelişim göstergesidir. Zelzele üzere büyük olaylar da bu sorgulamaları tetikleyebilir. Şayet ergenler bir küme içinde inançlı bir ortamdaysalar birbirlerine desteklerler. Dış arkadaşlık aileden daha kıymetlidir. Ergenlik devrinin tabiatı budur. Aileler bu devirde ergenlere akıl vermekten çok onların fikirlerine başvurmalı. ‘Sence ne yapabiliriz?’ üzere sorularla aidiyet duygusu güçlendirilmelidir. Bu yaklaşımın bile terapötik tesiri olur” diye konuştu.
Narsistler sarsıntıdan daha fazla korkar!
Narsistik bireylerin dışarıdan korkmuyormuş üzere görünebileceklerini fakat zelzeleden en çok korkan kümelerden biri olduklarını tabir eden Prof. Dr. Tarhan, “Narsistik şahıslar, güçlü görünme zorunluluğunda oldukları için dehşetlerini gizlerler. Aslında güçlü bir karaktere sahip değillerdir; yalnızca güçlü rolünü oynarlar. Kritik anlarda, örneğin bir sarsıntıda, en süratli kaçış yansısını gösterenler ortasında olabilirler.” açıklamasında bulundu.
Zorluklar, daha büyük bir manası kavrama fırsatı sunar!
Türkiye’nin güç bir coğrafyada bulunduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, son devirde toplumda ‘kalabalıklar içinde yalnızlık’ kavramının yaygınlaştığını belirtti.
“Üzerine bir de sarsıntı telaşı eklendiğinde toplumda geleceğe dair ümitsizlik hisleri artabiliyor. Fakat Türkiye geçmişte çok daha büyük krizleri aştı. İstiklal Savaşı, I. Dünya Savaşı üzere büyük zorluklar yaşandı. O periyotlarda bir gaye vardı; artık de toplum olarak yeni bir hedef belirlememiz gerekiyor.” diyen Prof. Dr. Tarhan, yaşanan zorlukların insanlara daha büyük bir manası kavrama fırsatı sunduğunu vurguladı.
Kucaklayıcı, kapsayıcı bir ortama gereksinim var!
Herkesin kendini sorgulaması gerektiğini lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Türkiye’de şu andaki bu tansiyon ortamını hak etmiyor. Şu anda Türkiye’yi kucaklayıcı, kapsayıcı bir ortama muhtaçlık var. Şu anda herkesin kendisini sorgulaması gerekiyor. Bu olaylar bize ne öğretti diye düşünmeliyiz.” diye konuştu.
Türkiye’deki toplumsal yapıdaki çözülmelere de dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, aile sistemindeki çöküş, gençlerin evlilikten uzaklaşması, ekonomik ıstıraplar ve yalnızlık üzere sıkıntıların toplumun genel ruh halini olumsuz etkilediğini kaydetti.
Gençlere itimat ve adalet duygusu verilirse sıkıntıların büyük kısmı çözülür
Bu aksiliklere karşın, toplumsal barışı sağlayacak ortak bir mananın bulunabileceğini lakin toplumda önemli bir korku ortamı olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Şu anda toplumda savaş ortamı ruh hali hâkim. Beşerler gelecekle ilgili inanç ve ümit hissini hissedemiyor. O yüzden yeni bir maksat ve vizyon ortaya konulması gerekiyor. Kurtuluş Savaşı devrinde olduğu üzere ortak bir hedef etrafında birleşilirse, toplumdaki gerilimin ve olayların yüzde 50’si azalır.” dedi.
Toplumun sessiz kalmasının da riskli olduğuna değinen Prof. Dr. Tarhan, karamsarlığa kapılmadan umutla hareket edilmesi gerektiğini vurguladı. Bilhassa genç kuşakta adalet beklentisinin yüksek olduğunu belirten Tarhan, “Gençler makûs değil. Masumiyet arayışı içindeler. Onlara itimat ve adalet duygusu verirsek, meselelerin büyük kısmı çözülür.” biçiminde kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
