By Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Etiler Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, başarılarına karşın kendini yetersiz ve sahtekâr üzere hisseden bireylerde görülen imposter sendromunun nedenleri, belirtileri ve bu durumla başa çıkma yollarını anlattı.
Kişiler kendi muvaffakiyetlerinin dış etkenlere bağlı olduğunu düşünüyor!
Imposter sendromunun, özünde başarılı, yetenekli ve birtakım yetkinliklere sahip bireylerin, kendilerini süreğen bir halde olmak üzere ‘sahtekâr’ üzere nitelemesiyle karakterize bir olgu olduğunu lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Temelinde bireylerin kendine yönelik derin bir kuşkuya sahip olmasıyla birlikte, aslında oburlarının, hakkında düşündükleri kadar yeterli, başarılı yahut kâfi olmadığına yönelik kuvvetli bir inanca sahip olduklarını söyleyebiliriz.” dedi.
Bu sendromu deneyimleyen bireylerin, becerilerini/başarılarını veya bulundukları mevkinin kendi gayretleriyle ve başarılarıyla ilgili olmadığını, tersine talih yapıtı veya dış etkenlere bağlı olduğu tarafında akılcı olmayan fikirlere sahip olduklarına dikkat çeken Beyaz, “Diğer insanların kendisi hakkındaki müspet yorumlarının yersiz hatta abartılı olduğunu düşünerek bundan rahatsız olurlar ve ‘foyam ortaya çıkacak’ halinde ağır bir suçluluk ve ona entegre bir biçimde korku/endişe hissederler. Somut datalara dayalı muvaffakiyetleri içinse bunun gururunu yaşamaktan çok kendilerinden mutlu olmama hali sebebiyle son derece mutsuz ve tatminsiz hissederler. Kendileriyle ilgili olumlu olabilecek durumları küçültme/değersizleştirmeye yönelim olurken, kusur yahut olumlu olmayan gelişmeleri ise mercek tesiriyle olduğundan daha büyük görüp, yorumlarlar.” biçiminde konuştu.
Imposter sendromu mükemmeliyetçi bireylerde daha kolay tetiklenebiliyor!
Imposter sendromunun epey karmaşık biçimde ve birçok faktörün kombinasyonu olarak ortaya çıktığını lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Araştırmalara baktığımızda, kültürel faktörler, aile ve çocukluk çağı deneyimleri, kişinin özsaygı ve özdeğerini incitecek biçimdeki ebeveyn beklentileri, çok mükemmeliyetçi ve rekabetçi kişilik örgütlenmesi, depresyon-anksiyete üzere ruh sıhhati problemleri ve destekleyici olmayan dış dünya tecrübeleri tetikleyici olarak karşımıza çıkar.” dedi.
Mükemmeliyetçi bireylerde bu durum daha kolay tetiklenebildiğini kaydeden Beyaz, büyük ve güç maksatların koyulması ve en ufak bir yanılgıya karşı çok hassaslığın bulunması, kişinin kendisinden kuşku ederek bu manada tetikte hissetmesine sebebiyet verebileceği ikazını yaptı.
Sosyal medya ve daima muvaffakiyet vurgusu, kişinin kendisiyle ilgili olumsuz algısını pekiştirebiliyor!
Günümüzde toplumsal medyanın, daima bir memnunluk ve muvaffakiyet vitrini sunduğuna vurgu yapan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Bireyler en parlak anlarını, mükafatlarını, tabir yerindeyse ‘mükemmel’ hayatlarını sergiliyor. Lakin bu durum, gerçekliğin yalnızca bir kısmını temsil ediyor.” dedi.
Sosyal medyanın illüzyonunun, olağan durumları dahi çok abartılı muvaffakiyet hikayeleri biçiminde karşımıza çıkarabildiğine işaret eden Beyaz, kelamlarını şöyle sürdürdü.
“Sürekli ‘yeterince düzgün değilim, yetersiz ve başarısız biriyim’ kanılarını besliyor. Imposter sendromu yaşayan biri, halihazırda kendi yetkinliklerinden kuşku duyarken, bu mükemmeliyet bombardımanı altında adeta ezilebilir ve beraberinde kıyasa yönelebilir. ‘Herkes benden daha yeterli, ben buraya kendi hakkımla gelmedim ve bu bir formda ortaya çıkacak!’ niyetleri, toplumsal medyanın sunduğu bu yapay karşılaştırma kültürüyle etkileşime girmeye sebebiyet veriyor. Ayrıyeten muvaffakiyet vurgusu konusunda, toplumda ‘her vakit daha fazlasını yapmalısın’ baskısı olabilmekte. Toplumsal medya da bunu körüklüyor. Kıyaslamalar sonucunda kişi kendisiyle ilgili olumsuz olan algısını pekiştiriyor ve imposter sendromu da burada devreye giriyor. Bireyler kendi muvaffakiyetlerini küçümsemeye, onları talihe ya da tesadüfe bağlamaya yönelik döngüsü kuvvetlenebiliyor. Gerçekte ise paylaşımların arkasındaki başarısızlıklar, zorluklar yok sayılıyor.”
Imposter sendromu yaşayan bireyler, ekseriyetle sessizce çalışıyor!
Imposter sendromunun, bireylerin meslek ve akademik muvaffakiyetleri üzerine gölge düşürebileceğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Çünkü kişi, muvaffakiyetlerini içselleştiremediği için daima ‘ya yakında gerçek yüzüm ortaya çıkarsa’ dehşetiyle yaşar. Bu da yüreğini kırar özsaygısının zedelenmesiyle sonuçlanır.” dedi.
Bu bireylerin iş hayatında terfi ya da yeni sorumluluklar almak yerine gölgede kalmayı tercih ettiklerini tabir eden Beyaz, “Çünkü kusur yapma korkusu onları kaçınmaya iter. Her şeyi kusursuz yapma baskısı, işlerini projelerini bitirmesini zorlaştırır ve potansiyelini ortaya çıkarmasını olumsuz etkileyebilir. Imposter sendromu yaşayan şahıslar, ekseriyetle sessizce çalışır, yeteneklerini göstermekten kaçınır ve daima ‘yeterli değilim, başarısızım’ kanılarıyla meşguldür zihinleri. Birçok kez oburlarının takdirine yahut onayına muhtaçlık duyar, lakin içten içe de bunu hak etmediğini düşünür. Bu döngü hem performansı düşürür hem de meslek yolunda görünmez duvarlar örer. Meşguliyetlerine karşı kusursuz sonuçlar bekleyebilirler, yanılgılardan çok korkarlar ve gerilimle baş etmekte zahmet yaşarlar. Bu mental bariyer performanslarını düşürüp meslek ilerlemelerini hudutlar.” açıklamasını yaptı.
Ölçülebilir gayelerle ilerlemek motivasyonu yeşertirken, yetersizlik hissini azaltabiliyor!
Imposter sendromuyla baş etmenin özünün, uzun vadeli bir özgüveni inşa etme süreci ile başladığına işaret eden Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları söyledi:
“Bunun temeli ise kendini kabul etmekten ve bireye sahtekâr olduğunu söyleyen içsesini tanıyıp, gerçekçi bir bakış açısını oturtmasıyla mümkün olacaktır. Yanılgıların insanların hayatlarının bir modülü olduğunun kabulü, kendine şefkatle yaklaşma, bu seyahatte güçlü yardımcılardır. Ölçülebilir amaçlar koyup ilerlemeyi takip etmek, sübjektiviteyi objektif bir tabana oturtup motivasyonu yeşertirken; yetersizlik hissini de adım adım eritebilmektedir. İş ortamlarında açık irtibat kurmak, çeşitliliği kucaklamaya çaba etmek ve hislerin başka beşerlerle paylaşılması; yalnızlık hissini azaltıp, rahatlamaya vesile olur. Risk almak ve yeni tecrübelere yelken açmak, muvaffakiyetlerin farkındalığı artırıcı kutlama ve mükafatlar koymak bir nebze de olsa özsaygıyı artırır.”
Mücadelenin birinci adımı, bu sendromun farkında olmak ve onu tanımak!
Imposter sendromunun bireyler için önemli sonuçlar doğurabilen ve birebir vakitte da önemsenmeyip, göz arkası edilebilen önemli bir sorun olduğunun altını çizen Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Bu sendrom bireyler üzerinde, düşük özgüven, motivasyon kaybı, artan gerilim seviyeleri ve iş performansındaki düşüş üzere olumsuz tesirleri içerisinde barındırır.” dedi.
Bu sıkıntıyla çabanın birinci adımının, bu sendromun farkında olmak ve onu tanımak olduğunu lisana getiren Beyaz, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Birçok insan bu sendromu yaşayabilir. Özünde insanın kendi sonlarına karşı kuşkuyla yaklaşımı her vakit sıhhatsiz değildir. Esasen bu halin bir örüntü biçiminde süreğenlik arz edip, etmediği ve bahsettiğimiz formda belirtilerin olup, olmadığının ayrımı değer arz eder. Şayet bu sorunla kişi gereğince baş edemediğini düşünüyorsa da bir ruh sıhhati uzmanından takviye alınmalı.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
