By İyice kızışan ABD ile Çin ortasındaki ticaret savaşı, Çin sermayesinin Türkiye’yi daha yakın markaja almasına yol açıyor. AB pazarında avantajlı olmak isteyen Çin, Türkiye’deki yatırımlarını giderek artırıyor.ABD Başkanı Donald Trump’ın yeni gümrük tarifeleri ile fitilini ateşlediği global ticaret savaşları, bilhassa ABD karşısında giderek güçlenen Çin iktisadını tehdit ediyor. Çin ise ABD’nin yeni oyun planı karşısında yeni pazarlar ve üretim alanları arayışına girmiş durumda. Çin’in ABD vergilerinden kurtulmak için üretimde seçtiği ülkelerden biri de Türkiye oldu.
Sadece son bir yılda Çinli şirketlerin Türkiye’de otomotivden güce farklı alanlarda milyarlarca dolarlık yatırım yapacağı açıklandı. Halihazırda Türkiye’de bin 200’den fazla Çinli şirket faaliyet gösterirken Çin sermayesinin Türkiye’deki toplam yatırımları da 7 milyar doları aşmış durumda. DW Türkçe’ye konuşan iş dünyası temsilcileri ve akademisyenlere nazaran Çin, özellikle Avrupa Birliği (AB) pazarında güçlenmek için Türkiye’yi bir üretim üssü haline getiriyor.
ABD-Çin ticaret savaşları, Çinli firmaları alternatif pazarlara yönelmeye mecbur bırakıyor. Bu bağlamda Türkiye, hem tarafsız pozisyonu hem de yükselen pazar potansiyeliyle öne çıkıyor. Amerikan pazarında karşılaştıkları tarifeler ve kısıtlamalar Çinli şirketleri Avrupa’ya daha direkt ulaşabilecekleri bölgelerde üretim yapmaya teşvik ederken Türkiye bu denklemde stratejik bir alternatif haline geliyor.
BYD, Chery ve SWM Motor’dan yatırım kararı
Sadece son birkaç yılda Çinli şirketlerin Türkiye’de öne çıkan yatırımlarına bakıldığında, güç, altyapı, lojistik, finans, madencilik ve telekomünikasyon kesimlerinin öne çıktığı görülüyor. Bu yatırımlar içerisinde bilhassa elektrikli araba üreticisi BYD’nin Türkiye’yi bölgesel üretim üssü olarak seçmesi dikkat çekiyor.
BYD, Manisa’da 1 milyar dolarlık yatırımla yıllık 150 bin araç kapasiteli bir fabrika kurmayı planlıyor. Kelam konusu fabrikanın tamamlandığında yaklaşık 5 bin bireye istihdam sağlaması ve 2026 yılı içerisinde faaliyete geçmesi planlanıyor. BYD’nin 2024 satışları 100 milyar dolar eşiğini aşarak ABD’li elektrikli araba devi Tesla’yı geride bırakmıştı.
Otomotivdeki bir başka kıymetli Çin yatırımı da Chery markasından geldi. Çinli şirketin Samsun’da 1 milyar dolara mal olacak bir araba fabrikası yatırımı yapacağı açıklandı. Çin’in önde gelen otomotiv üreticilerinden SWM Motor ise Temmuz 2024’te resmi internet sitesinden yaptığı açıklamada, Balkan ülkeleri ve AB pazarına yönelik olarak yıllık 50 binden fazla araç üretim kapasitesine sahip bir üretim tesisini Türkiye’de kuracağını ilan etti.
Peki Çin sermayesinin Türkiye’ye olan bu ilgisinin ardında hangi sebepler yatıyor?
“Çin sermayesi için Türkiye öne çıkıyor”
Türkiye’de 530’un üzerinde üyesi ile Türk otomotiv tedarik endüstrinin tek temsilcisi olan Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği’nin (TAYSAD) başkanı Yakup Birinci, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, Çinli otomotiv devlerinden arka arda gelen yatırım kararlarının Türk otomotiv dalının global paha zincirleri içerisindeki pozisyonunu güçlendirirken teknoloji transferi ve istihdam yaratma açısından da olumlu katkılar sağladığına işaret ediyor.
ABD’nin son periyotta Çin menşeli otomotiv eserlerine yönelik açıkladığı yüksek tarifelerin global ticaretin tarafını yine şekillendirdiğine işaret eden Birinci, “Trump tarafından açıklanan bu siyasetler, Çin’in ihracat odaklı stratejisini zorlaştırırken alternatif yatırım ve üretim lokasyonlarını daha cazip hale getiriyor. Bu noktada Türkiye, sahip olduğu üretim altyapısı, AB ile entegrasyonu ve stratejik pozisyonuyla Çin Halk Cumhuriyeti sermayesi için öne çıkan bir alternatif olarak değerlendiriliyor” diyor.
Çinli üreticilerin ABD pazarına dolaylı erişim arayışlarının yeni devirde Türkiye’ye olan ilgiyi artırabileceğini kaydeden TAYSAD Başkanı Birinci, “Ancak bu süreçte sırf üretim avantajı sunmak değil, uzun vadeli iş birlikleri ve sürdürülebilir üretim modelleri oluşturmak da kritik değerde. Türk otomotiv bölümü bu süreci hem fırsat hem de sınama olarak görmeli” tespitinde bulunuyor.
Güç ve maden de Çin’in radarında
Çinli şirketlerin Türkiye’ye olan ilgisi otomotiv dalından ibaret değil. Örneğin Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, geçen yıl Eylül ayında yaptığı açıklamada, Çin’in en büyük kamu güç şirketi olan China Energy’nin Türkiye’de yatırım yapması için temaslarda bulunduklarını kaydetmişti.
Kasım ayında ise İzmir Özgür Bölgesi (İZBAŞ) Yönetim Kurulu Lideri Eyüp Şirin, dünyanın en büyük kompresör üreticilerinden olan Çin merkezli Kaishan Group’un Türkiye’deki birinci yatırımına konut sahipliği yapmaya hazırlandıklarını bildirdi. Çinli firmanın İZBAŞ’ta 20 bin metrekare alanda 1 milyar dolarlık tesis yatırımı yapacağı belirtiliyor.
Çin’in elektrik-elektronik, makine ve yenilenebilir güç dalında dev şirketlerinden biri olan Wetown Electric Group CO’nun da Adana ve Denizli’de yatırım arayışında olduğu tabir ediliyor. Öte yandan Türkiye’nin az toprak elementleri rezervlerini işlemek için de Çin devleti ile iş birliği görüşmeleri yürüttüğü kulislere yansımış durumda.
“Türkiye’nin jeostratejik pozisyonu etkiliyor”
Türkiye’nin Çinli yatırımcılar açısından birkaç temel avantaja sahip olduğunu kaydeden Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-Çin İş Konseyi Başkanı Korhan Kurdoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Her şeyden evvel Türkiye’nin jeostratejik pozisyonu, Çin’in Jenerasyon ve Yol Teşebbüsü bağlamında büyük ehemmiyet taşıyor. Avrupa, Orta Doğu ve Afrika pazarlarına açılan bir lojistik köprü olarak Türkiye, Çinli şirketler için hem üretim hem de dağıtım üssü niteliğinde” diyor.
Kurdoğlu’na nazaran, güç bölümünde Türkiye’nin altyapı projelerine açık yapısı ve yenilenebilir güce verdiği teşvikler, Çinli firmalar için cazip bir yatırım ortamı oluşturuyor. Otomotivde ise hem iç pazarın büyüklüğü hem de Avrupa’ya gümrüksüz erişim imkanı sağlayan Gümrük Birliği avantajı, Türkiye’yi Çinli elektrikli araç üreticileri için kıymetli bir üretim merkezi haline getiriyor.
Türkiye’deki üretim maliyetlerinin rekabetçi olması ve yatırım teşvik siyasetlerinin bu ilgiyi beslediğini tabir eden Kurdoğlu, “Çinli yatırımcılar artık yalnızca al-sat değil, entegre üretim ve teknoloji transferi odaklı uzun vadeli yatırımlara yöneliyor. Türkiye”de bu noktada emniyetli ve istikrarlı bir ortak olarak öne çıkıyor’ diyor.
İkili ticaretin yüzde 90’ı Çin’den ithalat
Çin ile Türkiye ortasındaki ticarete bakıldığında, Çin lehine büyük bir dengesizlik olduğu görülüyor. Son 10 yılda Türkiye’nin Çin’e ihracatı 2,5 milyar dolardan 3,5 milyar dolara çıkarken; tıpkı periyotta Çin’den yaptığı ithalat ise 24,8 milyar dolardan 45 milyar dolara yükseldi.
Bir öteki deyişle, 2024 sonu itibariyle iki ülke ortasında 50 milyar dolara yaklaşan dış ticaretin yüzde 90’dan fazlası Çin’in Türkiye’ye sattığı eserlerden oluşuyor. Türkiye’de direkt yatırım yapan Çinli şirketlerin sayısının artması ile dış ticaretteki bu dengesizliğin de vakitle azalacağı öngörülüyor.
“Çin Türkiye’yi kamuflaj olarak kullanıyor”
DW Türkçe’ye konuşan Kırklareli Üniversitesi Milletlerarası Ticaret ve Lojistik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın, yakın gelecekte hem Çin ile Türkiye ortasındaki ticaretin hem de Çinli şirketlerin Türkiye yatırımlarının artarak devam edeceğini lisana getiriyor.
İkinci Trump devrinde şiddetlenen ticaret pürüzlerinin Çin’i kendi dışında ülkelerde yatırım yapmaya daha çok ittiğini, Çin’in adeta ticarette bir “kamuflaj” arayışında olduğunu lisana getiren Prof. Alçın, “Çin kendini ABD’nin tehditlerine karşı kamufle etmek ve AB pazarına yakın olmak için Türkiye’yi tercih ediyor. Ancak Çin’in ticaret savaşlarında kullandığı bu kamuflaj Çin’in işine yararken Türkiye ile ABD’yi de karşı karşıya getirebilecek bir potansiyel taşıyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
“Türkiye-ABD bağları ziyan görebilir”
Geçmişte ABD’nin İran’a uyguladığı ambargonun Türkiye üzerinden gerçekleştirilen çeşitli art kapı usulleri ile delindiği argümanlarını hatırlatan Sinan Alçın, şöyle konuşuyor:
” Halk Bankası’nın ABD’deki davası bu manada hala masanın üzerinde duruyor. Hasebiyle Çin sermayesinin Türkiye’deki yatırımları arttıkça, ABD-Türkiye ortasındaki münasebetlere ziyan verme ihtimali de var. Ticaret savaşlarının kızıştığı yeni periyotta Türkiye bir yandan Çin yatırımlarını çekerken, öbür yandan en büyük ticaret ortağı olan AB ile bağlantılarını de sağlamlaştırmalı. Bunun için öncelikle AB tarafından ertelenen Gümrük Birliği güncellemelerinin yapılması gerekiyor.”
DW Türkçe’ye nasıl manisiz erişebilirim?
