By Türkiye ile ABD ortasında son devirde artan diplomatik temaslar kapsamında en çok tartışılan başlık, ABD Başkanı Donald Trump ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın nerede ve ne vakit fiziki bir görüşme gerçekleştirecekleri.
Önce Erdoğan’ın ABD’ye gideceğine ait haberler çıkmıştı ancak artık Ankara’da ve Washington’da tartışılan bahis, Trump’ın mayıs ayında Orta Doğu’ya yapacağı tipe Türkiye’yi ekleyip eklemeyeceği.
Ankara’daki diplomatik kaynaklar, ABD Lideri’nin Türkiye’ye gelme olasılığından giderek daha güçlü bahsediyorlar. Türkiye’yi ABD Başkanı sıfatıyla resmen son ziyaret eden önder 2015 yılında G20 Doruğu’na gelen Barack Obama olmuştu.
ABD’den gelen haberler 20 Ocak’ta göreve başlayan ABD Başkanı Trump’ın Mayıs ayında başta Suudi Arabistan olmak üzere Orta Doğu bölgesine bir ziyaret düzenleyeceği formunda.
Riyad’la ticaret ve yatırım münasebetlerine çok kıymet veren Trump’ın tarihi kesinleşmeyen bölge çeşidi kapsamında Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar’ın yanı sıra İsrail’i de ziyaret etmeyi düşündüğü haberlere yansıdı.
Aynı haberlere nazaran Trump’ın bu çeşide eklemeyi düşündüğü bir öbür ülke de Türkiye.
Beyaz Saray, Trump’ın bölge çeşidine ait sorulara karşılık verirken -kesin olan Suudi Arabistan ziyareti dışında- diğer ülkelerin de eklenebileceği yanıtını vermekle yetindi.
ABD Başkanı Trump, Orta Doğu ziyaretini hem Gazze meselesinin ele alınması hem de ABD ile varlıklı Körfez ülkeleri ortasında yeni yatırım mutabakatları yapmak gayesiyle planlıyor.
İbrahim Muahedeleri kapsamında Suudi Arabistan’ın da İsrail’i tanıması Trump’ın en kıymetli gayelerinden biri.
Eğer gerçekleşirse, İsrail konusu Türkiye ziyaretinde Trump’ın ele alacağı bahisler ortasında olacak.
Bunun yanı sıra Suriye’de yaşanan gelişmeler, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin sona erdirilmesi başlıkları da ABD Lideri’nin Türkiye ziyaretini gerçekleştirmesinin nedenleri ortasında yer alacak.
Bu başlıkların yanı sıra Trump’ın Türkiye başlığının geçtiği her ortamda Türkiye’ye olan sevgi ve ilgisi ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a duyduğu şahsi saygıyı lisana getirmesi, ABD Lideri’nin muhtemel bir Ankara ya da İstanbul ziyaretinin münasebetleri ortasında sayılıyor.
Erdoğan ve Trump’ın birlikte katılmalarının öngörüldüğü birinci memleketler arası tepe, 24-25 Haziran günlerinde Hollanda’da gerçekleşecek NATO önderler doruğu.
Diplomatik kaynaklar, iki başkanın bu tarihten evvel Türkiye ya da ABD’de bir ortaya gelmesinin daha büyük mümkünlük olduğunun altını çiziyorlar.
Ankara-Washington ortasında temaslar artıyor
Trump-Erdoğan muhtemel temasının son devirde taraflar ortasında artan bir diyalog süreci sonrasında çıkması da dikkat cazibeli.
İki önder, Trump’ın vazifeye gelmesinin akabinde birinci telefon görüşmesini 16 Mart’ta yaptılar.
Bu görüşmeden yalnızca günler sonra 25 Mart’ta Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile Washington’da bir ortaya geldi.
Erdoğan’ın dış siyaset danışmanı Akif Çağatay Kılıç da tıpkı gün Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz ile tekrar Washington’da görüştü.
Fidan ve Rubio en son 14 Nisan’da telefonda görüştüler.
Dışişleri Bakanı Fidan, 13 Nisan’da , Erdoğan-Trump görüşmesine ait bir soruya, “Kesinleşen bir konu yok. Bu mevzularda çalışmalarımız devam ediyor. Görüşme ABD’de mi olacak Türkiye’de mi olacak bunlar halihazırda bakanlıklarımız ortasında çalışması devam eden konular” cevabını verdi.
Türkiye, Trump periyodunda ABD ile bağları çok daha gelişeceği umudunda.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu istikametteki değerlendirmelerini aktarırken bilhassa mevcut haliyle 40 milyar dolar civarında olan ikili ticaretin 100 milyar dolara çıkarılması gayesine vurgu yaptı.
Olası bir ziyarette, bu bahislerin daha ivme kazanması ve Türkiye’ye uygulanan CAATSA (Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Çaba Etme Yasası) yaptırımlarının kaldırılması ve Ankara’nın beklentileri ortasında.
Ankara’daki diplomatik kaynaklar, son gelişmeler ışığında, Trump’ın Türkiye ziyaretini giderek daha büyük bir mümkünlük olarak değerlendiriyorlar.
Trump, 2017-2021 ortasında Türkiye’ye ziyaret gerçekleştirmemişti. O periyotta Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2017 ve 2019 yıllarında iki kere Beyaz Saray’ı ziyaret etmişti.
ABD’den Türkiye’ye son lider düzeyinde ziyaret Barack Obama tarafından Antalya’da 2015’te gerçekleştirilen G20 Tepesi’ne iştirak formunda olmuştu. Obama, 2009’da da Ankara’ya resmi bir ziyaret gerçekleştirmişti.
Trump, Ankara- Tel Aviv ortasında arabulucu mu olacak?
Trump’ın mümkün Türkiye ziyaretinin kıymetli başlıkları ortasında Ankara-Tel Aviv ortasında bilhassa Suriye’den kaynaklanan ve giderek tırmanan tansiyon olacak.
İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, Nisan ayı başında Washington’a yaptığı ziyarette, Türkiye’nin Suriye’de artan tesirini gündeme getirmiş ve ABD Lideri’nden Türkiye’ye F-35 savaş uçakları satışı dahil olmak üzere savunma sanayi alanında kısıtlamalara devam etmesi ve ayrıyeten siyasi baskı uygulaması isteminde bulunmuştu.
İsrail Başbakanı ile basın açıklaması sırasında Türkiye ile ilgili bir soruya karşılık veren Trump, Türkiye-İsrail ortasındaki sorunun tahlili için devreye girebileceğini söz etmiş ve fakat bunu Netanyahu’nun “makul” davranmayı kabul etmesi durumunda yapacağını kaydetmişti.
Washington’dan gelen haberler, Trump’ın hem Gazze planının uygulanması hem de genel Orta Doğu başlıklarının ele alınması için İsrail’i ziyaret etmesinin planlandığına işaret ediyor. Amerikan Lideri’nin İsrail sonrası Türkiye ziyareti de bu kapsamda milletlerarası basın haberlerinde yer alıyor.
İsrail, 8 Aralık sonrası süreçte Türkiye’nin Suriye’de giderek artan tesirini güvenliği için bir tehdit olarak görüyor ve Türkiye’nin askeri üs olarak kullanmak istediği sav edilen tesisleri vuruyor.
En son 2 Nisan gecesi Suriye’ye bir askeri harekât düzenleyen İsrail, Palmira kenti yakınlarındaki T4 askeri tesisini Türkiye’ye bir bildiri olarak vurduğu iletisini vermişti.
ABD’nin Suriye siyaseti nasıl şekillenecek?
Trump’ın muhtemel Türkiye ziyaretinin bir öbür başlığı Suriye olacak. ABD’nin IŞİD ile gayret gayesiyle Suriye’de yaklaşık 2.000 kadar asker tuttuğu biliniyor.
Halkın Savunma Birlikleri’nin (YPG) ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile IŞİD tehdidine karşı paydaşlık yapan ABD, 2015’ten bu yana bölgede süren varlığının geleceğini tartışmaya devam ediyor.
Trump, kamuoyuna yaptığı açıklamalarda, Suriye’nin “Türkiye tarafından ele geçirildiği” ve “bunun 2000 yıldır yapılamayan bir şey” olduğunu sav etmeye devam ediyor.
Türkiye ile Kürtler ortasında yüzyıllardır bir savaş olduğu kanısını de tabir etmeye devam eden Trump, Suriye’deki askeri varlığın çekilip çekilmeyeceğine ait sorulara şu ana kadar kesin bir karşılık vermemeyi tercih etti.
Türk diplomatik kaynaklar, ABD’deki yeni idarenin Suriye konusunda şimdi nasıl bir siyaset izleyeceklerine ait karar vermediğini vurguluyorlar.
Trump, 2019’da Amerikan askerlerinin Suriye’den çekilmesine ait kararını Erdoğan ile telefonda yaptığı bir görüşme sonrasında almıştı. Fakat karar, başta Merkezi Kuvvetler Komutanlığı olmak üzere Pentagon’dan gelen itirazlar nedeniyle uygulanamamıştı.
Rusya-Ukrayna konusu da gündemde
Olası bir Türkiye ziyareti, ABD Lideri’nin Rusya-Ukrayna ortasında 2022’den bu yana süren savaşın sonlandırılması eforları açısından kıymetli bir aşama olarak görülüyor.
ABD Başkanı Trump gibi Cumhurbaşkanı Erdoğan da savaşın bir an evvel sona ermesi için 2022’den bu yana devrede olan başkanlar ortasında.
Erdoğan, 20 Ocak’ta misyona gelen Trump’ın Avrasya’ya barış getirme planının en kıymetli destekçileri ortasında gösteriliyor. Rusya ve Ukrayna önderleri ile yakın temasta olan, Karadeniz’de hem tahıl ihracatı hem de güvenliğin sağlanması için değerli teşebbüslerin içinde yer alan Türkiye, Trump’ın barış sağlama teşebbüslerinde takviye alacağı değerli ülkeler ortasında sayılıyor.
Türkiye, hem Ukrayna-Rusya ortasında muhtemel barış görüşmelerinde mesken sahibi olma teklifini sürdürüyor; hem de Karadeniz’de seyrüsefer güvenliğinin sağlanması için pratik askeri tedbirlerin alınması için teşebbüslerini sürdürüyor.
Trump’ın muhtemel Türkiye ziyaretinin Rusya-Ukrayna savaşının sonlanmasına dönük artan gayretleri güçlendirecek bir çerçevede gerçekleşmesi mümkünlüğü yapılan değerlendirmeler ortasında.
